فرش و محصولات نساجی یکی از مهم‌ترین تجهیزات در زندگی انسان‌ها و به خصوص ایرانیان هستند چرا که با خرید آنها احساس آرامش و آسایش بیشتری در خانه‌هایمان می‌کنیم. در میان انواع فرش پرطرفدارترین و بی‌نظیرترین فرش‌ها، فرش‌ دستبافت است. همیشه رقابت تنگاتنگی بین فرش دستبافت و ماشینی وجود دارد که هر کدام ویژگی و معایب خاصی دارند. 

در این مطلب می‌خواهیم به بررسی چند تفاوت عمده میان فرش دستبافت و فرش ماشینی و ویژگی های آن ها بپردازیم.

تفاوت فرش دستباف و فرش ماشینی

تفاوت اصلی فرش های دستباف و ماشینی در نحوه بافت آنها است. فرش های ماشینی با استفاده از دستگاه های بزرگ بافندگی تولید میشوند و در مقابل فرش دستباف روی دار قالی توسط دست گره زده میشوند. به همین دلیل است که کیفیت، طول عمر و قیمت فرش های دستباف نسبت به فرش ماشینی بیشتر است.

شاید در دهه های گذشته فرش های ماشینی توان رقابت با فرش های دستباف را نداشتند اما اکنون همه چیز متفاوت است. قیمت بسیار زیاد فرش های دستباف موجب شده تا افراد بیشتری به خرید فرش ماشینی سوق پیدا کنند. همچنین با افزایش دقت و کیفیت بافت دستگاه های بافندگی و استفاده از مواد اولیه مرغوب، فرش های ماشینی به رقیب جدی برای فرش دستباف تبدیل شده اند.

کیفیت فرش های دستباف و ماشینی

کیفیت فرش های ماشینی و دستباف به یک اندازه به جنس الیاف و نخ استفاده شده در آن بستگی دارد. فرش های دستباف با استفاده از ابریشم، پنبه، پشم و سایر مواد طبیعی ساخته میشوند. به همین دلیل فرش های دستباف قیمت و طول عمر بیشتری نسبت به فرش های ماشینی خواهند داشت.

در مقابل فرش های ماشینی با الیاف اکرلیک، پلی استر، پلی پروپیلن و ابریشم هنری ساخته شده اند. هرچه جنس مواد اولیه استفاده شده در فرش های ماشینی بهتر باشد کیفیت و عمر آن نیز بیشتر خواهد بود. بدون شک عمر فرش دستباف از فرش ماشینی بیشتر است اما بطور متوسط فرش های ماشینی طول عمری بین ۲۰ تا ۲۵ سال دارند.

قیمت فرش های دستباف و فرش های ماشینی

بدلیل زمان بر بودن روند تولید و هزینه زیاد مواد اولیه، قیمت فرش های دستباف نسبت به فرش های ماشینی بسیار بیشتر است. یک سال و نیم! مدت زمانی که سه نفر بصورت همزمان برای تولید یک فرش ۹ متری دستباف که تماما از ابریشم طبیعی در آن استفاده شده وقت میگذارند.

پس طبیعی است که قیمت یک فرش دستباف که با ابریشم اعلا بافته شده بین ۲۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان باشد. البته فرش های دستباف که با تراکم کمتر و مواد اولیه ارزان تر تولید میشوند قیمت بسیار پایین تری دارند.

ویژگی های فرش دستبافت

کلمه فرش یک واژه عربی است که به معنای گسترده است و به مواردی مانند قالی اطلاق می‌شود، در نتیجه فرش دستبافت به زیراندازی گفته می‌شود که به وسیله دست و از تار و پود بافته شده باشد. این نوع فرش دارای طرح‌های بسیار چشم نوازی است که طرفداران زیای نیز در سراسر دنیا دارد.

یکی از مهم‌ترین ویژگی فرش دستبافت تاریخچه کهنی است که دارد و به اعتقاد کارشناسان بین المللی فرش، فرش دستبافت ایران جزو زیباترین نوع فرش در دنیا شناخته می‌شود. کارشناسان فرش معتقدند آغاز شکوفایی هنر فرشبافی در ایران به قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی مربوط می‌شود. در ادامه به چند ویژگی فرش دستبافت می‌پردازیم.

• از مهم‌ترین ویژگی فرش دستبافت درخشندگی و جلوه آن از نزدیک و از دور است.
• فرش دست بافت دارای ارزش هنری بالاتری نسبت به فرش ماشینی است.
• پرزهای فرش دست بافت درخشان و انعطاف پذیر است و اگر این پرزها خشن باشد تمیز کردن این نوع فرش دچار مشکل خواهد شد.
• یکی دیگر از ویژگی فرش دستبافت آن است که در این فرش چند سانتی متر اختلاف در ابعاد فرش و در قسمت‌های بالایی و پایینی آن وجود دارد که این موضوع از مشخصات یک فرش دستبافت است.
• یکی از مهم‌ترین ویژگی فرش دست بافت عمر و ماندگاری آن است که در مقایسه با همه انواع کف پوش‌ها، عمر چندین برابر و قابلیت بیشتری برای تمیز کردن دارد.
• فرش دست بافت تنها کف پوشی است که با پا خوردن، نور و شست و شو زیبایی‌هایش چندین برابر شده و هیچ وقت چشم نوازی خود را از دست نمی‌دهد.
• از دیگر ویژگی فرش دستبافت آن است که در تابستان سرد و در زمستان گرم است در حالی که فرش ماشینی با توجه به آنکه دارای مواد پلاستیکی است، این ویژگی را ندارد.

معایب فرش دستبافت

در کنار مزایایی که یک فرش دستبافت دارد، این فرش دارای معایبی است که در زیر به آن اشاره می‌کنیم.

• یکی از اصلی‌ترین معایب فرش دستبافت، بالا بودن قیمت آن است که البته این موضوع یک امر طبیعی است و اگر شما در سراسر دنیا نگاه کنید متوجه خواهید شد که وسیله یا هنری که کار دست انسان است برای خرید آن هزینه بالایی باید پرداخته شود.
• با توجه به آنکه در فرش دست بافت از الیاف طبیعی استفاده می‌شود که با رنگ طبیعی نیز رنگ ریزی شده، در هنگان شست و شو و آبکشی احتمالا دچار رنگ دهی می‌شود و شستن آنها بسیار سخت است.
• یکی از دیگر معایب فرش دستبافت آن است که با توجه به الیافی که در آن استفاده می‌شود، وزن بسیار بالایی دارد و جابجایی آن کمی سخت می‌شود.
• وجود خطای انسانی نیز در طرح و نقش‌های فرش دست بافت وجود دارد. برای مثال نامتقارن بودن شکل‌های سمت راست و چپ و غیره.

ویژگی فرش ماشینی

فرش ماشینی نیز یک گونه مصنوعی از قالی است که بر خلاف قالی دستبافت، با استفاده از ابزارآلات و ماشین آلات صنعتی بافته می‌شود و با توجه به سرعت بالایی که در تولید آن وجود دارد و همچنین ارزان بودن مواد اولیه، نسبت به فرش دستبافت قیمت ارزانتری دارد.

همچنین اجرای فرش ماشینی ساده‌تر بوده و بر روی آن می‌توان از انواع تصاویر هنری و شخصی استفاده کرد. در ادامه به چند ویژگی فرش ماشینی اشاره می‌کنیم.

• عمر فرش ماشینی بر خلاف فرش دست بافت تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد که نخستین عامل جنس به کار رفته در نخ تار و پود آن است. در میان انواع تار و پود فرش ماشینی، الیاف اکریلیک و پشم دارای بیشترین و بادوام‌ترین انواع تار و پود هستند و حتی می‌توان آنها را تا ۳۰ سال نگهداری کرد.
• از دیگر ویژگی فرش ماشینی آن است که در طرح‌های متنوعی تولید می‌شود که برخی از آنها پرتراکم بوده و برخی ساده و با طرح‌های سنتی یا مدرن بافته می‌شوند.
• رنگ آمیزی فرش ماشینی در مقایسه با فرش دست بافت محدودتر است و تعداد رنگ‌های مورد استفاده در شانه‌های مختلف ۸، ۱۰ و ۱۲ رنگ است.
• از دیگر ویژگی فرش ماشینی آن است که خواب فرش ماشینی هر میزان بلندتر باشد، پاخوری نرم‌تر و در عین حال عمر طولانی‌تری خواهد داشت.
• کناره یک فرش ماشینی باید از جنس متریال اصلی همان فرش باشد و آن دسته از فرش‌هایی که کناره دوزی متضادی نسبت به پالت اصلی رنگ زمینه فرش دارند مرغوبیت زیادی نخواهند داشت.

معایب فرش ماشینی

فرش ماشینی در کنار مزایایی مانند ارزان بودن و تنوع طرح و رنگ دارای معایبی است که در ادامه به آنها می‌پردازیم.

• یکی از اصلی‌ترین معایب فرش ماشینی، آن است که این نوع فرش عمر کوتاهی دارد و به طور متوسط ۱۵ سال عمر می‌کند و البته عمر یک فرش ماشینی به کیفیت و نوع استفاده از آن هم بستگی دارد.
• الیافی که در یک فرش ماشینی به کار برده می‌شود می‌تواند برای بسیار از افراد ایجاد حساسیت کند که این مساله حساسیت زایی در فرش‌های با کیفیت ماشینی کمتر به چشم می‌خورد.
• از دیگر معایب فرش ماشینی آن است که این فرش با گذشت زمان از اعتبار و ارزشش کم می‌شود که این مساله برای فرش دستبافت اینطور نیست.
• نکته منفی دیگر در ارتباط با فرش ماشینی آن است که این فرش با گذشت زمان زیبایی و جذابیت خود را از دست می‌دهد. و به عبارتی می‌توان گفت از مهم‌ترین معایب فرش ماشینی آن است که تاریخ انقضا دارد. 

فرش دستبافت یا ماشینی

با توجه به ویژگی‌هایی که در بالا برای هر کدام از فرش‌های دستبافت و ماشینی شرح دادیم در این قسمت به مقایسه کلی این دو فرش می‌پردازیم.

• فرش دستبافت از نزدیک و دور جلوه بسیار زیبایی دارد درحالیکه فرش ماشینی تنها از دور جلوه داشته و از نزدیک مرغوب به نظر نمی‌آید.
• همانطور که اشاره کردیم رنگ فرش دستبافت با گذشت زمان جلای بیشتری پیدا می‌کند اما فرش ماشینی با گذر زمان زیبایی خود را از دست خواهد داد.
• فرش دستبافت در زمستان گرم بوده و در تابستان سرد است درحالیکه فرش ماشینی با توجه به مواد پلاستیکی که دارد این خاصیت را ندارد.
• اگر نگهداری از فرش دستبافت به خوبی انجام شود و تمیز نگهداری شود برای سلامتی افراد مشکلی ایجاد نمی‌کند اما فرش ماشینی حساسیت زا بوده و پرزهای آن به مرور زمان در هوا معلق می‌شود و مشکلات تنفسی ایجاد می‌کند.
• اگرچه فرش دستبافت گران‌تر از فرش ماشینی است اما به مرور زمان ارزش خود را مانند فرش ماشینی از دست نمی‌دهد.
• الیاف مصنوعی که در فرش‌های ماشینی وجود دارد با اثرگذاری بر فرایند جذب کلسیم باعث کاهش تراکم استخوانی و افزایش دردهای استخوانی می‌شود و همچنین افرادی که دارای حساسیت‌های پوستی هستند نباید به دلیل اگزاماهای شدیدی که این فرش به وجود می‌آورد بر روی آن به صورت مستقیم بخوابند، این موضوع در فرش دستبافت به چشم نمی‌خورد.
• در فرش‌های ماشینی اشکال طرح نسبت به محورهای فرش کاملا متقارن هستند در حالی که این اتفاق بسیار کم و در فرش‌های بسیار ظریف دستبافت دیده می‌شود.
• در فرش دستبافت نقشه پشت و روی فرش یکسان به نظر می‌آید اما در فرش ماشینی به خصوص در انواع نامرغوب آن جزئیات طرح‌ها واضح نبوده و مات به نظر می‌آیند.
• فرش دستبافت عمدتا با پشم بافته می‌شود در حالیکه فرش ماشینی با نخ نایلونی بافته می‌شود و بافت آن کاملا یکدست است. در پشت فرش دستبافت نخ‌های سفیدی وجود دارد که از یک سر ریشه فرش تا سر ریشه دیگر کشیده شده و به ندرت ممکن است که هیچ نخ سفیدی در آن دیده نشود درحالیکه در فرش ماشینی به این صورت نیست.
• در فرش دستبافت تغییرات جزئی در رنگ فرش وجود دارد که رگه‌های ضخیم یا باریکی را در آثار دستبافت ایجاد می‌کند. این تفاوت رنگ در فرش ماشینی وجود ندارد یا به ندرت دیده می‌شود. در هنگام شستشوی فرش دستبافت نیز باید این کار توسط نیروی متخصص انجام شود تا مشکل رنگ پس دادن این فرش به وجود نیاید.

در آخر پیشنهاد میکنیم اگر انتخاب شما فرش ماشینی است برای خرید فرش با بهترین کیفیت، در انواع طرح و رنگ ها و با قیمت درب کارخانه به سایت شرکت فرش گل نرگس کاشان (gncarpet.com) مراجعه کنید.